HIDROGRAFSKE KARAKTERISTIKE ŽEPE

Područje Žepe odlikuje se složenim hidrografskim karakteristikama, što je rezultat klimatsko-meteoroloških faktora, geološke građe terena, raščlanjenosti reljefa, pošumljenosti terena itd.

Vodeni tokovi na području Žepe pripadaju slivu Crnog mora, a glavnu hidrografsku okosnicu čini rijeka Žepa, lijeva pritoka Drine.

Rijeka Žepa nastaje šest km južno od Han-Pijeska u podnožju planine Žep (1 537 m). Vrelo od kojeg nastaje naziva se Široko vrelo i nalazi se na 980 m nadmorske visine.

 Najizdašnije vrelo od koga Žepa dobija vodu nalazi se nedaleko od sela Stop, samo četiri km ispred njenog ušća. Ovo vrelo nema imena, ali je u narodu poznato kao vrelo kod „Šakirinog mlina”. S obzirom na izdašnost i način izlivanja vode može se reći da ima obilježja vrela voklijskog tipa, a prema definiciji voklijska vrela su vodonosna i izdašna vrela iz kojih se voda izlaznim kanalima iz dubine izliva na topografsku površinu.

Ovo vrelo se nalazi u podnožju krškog odsjeka na kome se primijećuju hidrološki aktivne i pasivne pukotine. 

 Slika 4.  Rijeka Žepa neposredno ispod vrela

U neposrednoj blizini vrela nalazi se pećina većih dimenzija iz koje ističe voda samo u vrijeme povodnja. 

 Slika 5.  Ulaz u pećinu pored vrela Žepe

 

Ukupna dužina rijeke Žepe iznosi 25,1 km, a pravac pružanja njene doline je sjeverozapad-jugoistok. Kroz područje koje pripada Mjesnoj zajednici Žepa protiče u dužini od 10,5 km. Njeno ušće u Perućačko jezero na Drini, kod sela Slap, nalazi se na 291 m nadmorske visine. 

Ukupni pad rijeke Žepe od izvora do ušća iznosi 689 m, a prosječan pad 2,74 %. Koeficijent razvitka riječnog toka je 1,43. 

Po Šreveovoj (Shreve) metodi rangiranja vodotoka rijeka Žepa na ušću ima rang 37.

Dolina Žepe je kompozitnog karaktera i sastoji se od proširenja i suženja. Pritoke rijeke Žepe su kratkog toka i to su uglavnom manji potoci stalnog ili povremenog karaktera. Njihov vodostaj direktno ovisi o količini padavina. Nakon otapanja snijega ili intenzivnih padavina poprimaju bujični karakter, što ima za posljedicu jaku eroziju na uzdužnom profilu.

Najznačajnije pritoke Žepe su Radavski potok i Budučin potok.

Na osnovu izgleda talvega može se reći da rijeka Žepa ima stupnjeviti uzdužni profil, koji se sastoji od nejednakih padova, pri čemu se u pojedinim sektorima javljaju prelomi i veći padovi sa slapovima i brzacima.

            Prilog 12.  Uzdužni profil korita rijeke Žepe (od pritoke Budučin potok do ušća u Drinu) 

 

Prilog 13.  Rangiranje vodotoka riječnog sistema Žepe prema Šreveu ( Shreve R.L. 1967.)

(Izvor: Topografska karta 1:50 000, List Višegrad 1,  Vojnogeografski institut Beograd, 1982., List Zvornik 3, Vojnogeografski institut Beograd, 1968.)

U zapadnim dijelovima područja Žepe, a to su Međeđak, Ratak i sela Laze, Borovac i Mislovo, nema niti jednog izvora vode ni površinskog toka. Padavinske vode sa ovog prostora poniru sistemima prslina, pukotina i kanala i izbijaju na topografsku površinu u vidu izvora i vrela na više mjesta u neposrednoj blizini korita rijeke Žepe.

S druge strane, sjeverni, istočni i južni dijelovi područja Žepe obiluju izvorima. To su najvećim dijelom kontaktni izvori, kod kojih se isticanje voda na topografsku površinu odvija na mjestu otvorenog podzemnog sistema, kontakta vodopropusne povlatne serije sa vododrživom podinskom serijom. 

 

Žepi pripada i dio Perućačkog jezera, koje je nastalo pregrađivanjem toka Drine za potrebe HE „Bajina Bašta“. Ova akumulacija je duga 54 km, a području Žepe pripada u dužini od oko 4,5 km. Jezero se nalazi na nadmorskoj visini od 291 metar. Njegova ukupna površina je 12,4 km², zapremina vode 340 miliona m³, a najveća dubina je 70 metara. Sredina jezera čini granicu sa općinom Višegrad.

 Slika 6.  Perućačko jezero

Na rijeci Žepi vršena su dugogodišnja sistemska mjerenja protoka i standardna hidrološka statistička obrada podataka. Lokalitet VS Žepa udaljen je oko 1,5 km od ušća u akumulaciju Perućačko jezero, a razdoblje mjerenja i obrade je 1962-1985. godina.

Tabela 11.  Srednje vrijednosti proticaja na rijeci Žepi u periodu od 1962. do 1985. godine (m³/s)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Qsr	3,15	3,59	4,93	5,85	5,07	4,34	3,70	2,62	2,39	2,65	3,04	3,77	3,76

(Izvor: FHMZ Sarajevo)

Na osnovu podataka iz tabele može se zaključiti da rijeka Žepa ima nivalno-pluvijalni (snježno-kišni) režim. Maksimalni proticaj javlja se u proljeće i to u aprilu i maju, što je posljedica otapanja snijega i povećane količine padavina. Minimalni proticaj javlja se u avgustu i septembru, kao rezultat smanjene količine padavina i povećanog isparavanja. Srednji godišnji proticaj je 3,76 m³/s, dok je minimalni proticaj zabilježen u septembru 1971. godine i iznosio je 1,04 m³/s, a maksimalni proticaj u decembru 1968. godine (37,7 m³/s)

Grafikon 3.  Srednje vrijednosti proticaja na rijeci Žepi u periodu od 1962. do 1985. godine (m³/s)