KLIMATSKE KARAKTERISTIKE

Žepa se nalazi u južnom dijelu sjevernog umjerenog toplotnog pojasa, što je jedan od najvažnijih faktora koji utiču na klimu ovog prostora. Pored geografskog položaja na klimu Žepe utiču i drugi faktori kao što su reljefni sklop, čiji uticaj se prije svega manifestuje preko nadmorske visine, zatim blizina atmosferskih cirkulacionih centara, pokrivenost terena biljnim zajednicama, itd. Tokom godine preko ovih prostora smjenjuju se tople zračne mase sa juga i hladne sa sjevera. Uticaji Sredozemlja i Atlantika su karakteristični za ljetni period, a Evrosibirske zračne mase za hladniji dio godine.

 Kako na području Žepe nema meteorološke stanice, teško je dati pravu sliku klimatskih karakteristika ovoga kraja. Klimatske prilike se mogu približno prikazati na osnovu podataka najbliže meteorološke stanice, a to je Višegrad, koji je od Žepe udaljen oko 20 km u pravcu jugoistoka, sa sličnim fizičkogeografskim karakteristikama.

Tabela 1.  Godišnji tok temperatura zraka u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (°C)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Sred. temperatura	-1,1	2,1	6,5	11,1	15,7	18,5	20,4	20,0	16,6	11,1	5,3	0,6	10,6

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Na osnovu podataka iz tabele može se zaključiti da prosječna godišnja temperatura zraka na meteorološkoj stanici Višegrad u periodu 1961-1990. god. iznosi 10,6 °C. Najtopliji mjesec je juli sa 20,4 °C, a drugi najtopliji mjesec je avgust sa 20 °C. Najhladniji mjesec je januar sa -1,1 °C, a drugi najhladniji mjesec decembar sa 0,6 °C. Godišnje kolebanje temperature između najtoplijeg i najhladnijeg mjeseca iznosi 21,5 °C.

Tabela 2.  Srednje temperature zraka sezonama u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (°C)

Sezona	Zima	Proljeće	Ljeto	Jesen
Sred. temperatura	0,5	11,1	19,6	11,0

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Ljetna sezona ima znatno višu temperaturu od proljeća i jeseni, a njena srednja vrijednost je 19,6 °C. Proljeće sa 11,1 °C i jesen sa 11 °C imaju približno jednake srednje temperature, dok najnižu srednju temperaturu ima zima 0,5 °C.

Tabela 3.  Apsolutne maksimalne i minimalne temperature zraka u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (°C)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
Apsol.maks.	18,0	21,6	26,4	31,4	35,6	35,4	40,6	39,4	35,0	30,6	26,0	20,4
Apsol.min.	-25,4	-20,9	-14,0	-3,8	1,0	3,0	6,4	4,5	-0,8	-4,8	-14,5	-19,0

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Najvišu apsolutnu vrijednost temperature zraka ima mjesec juli (40,6 °C), a još šest mjeseci imaju apsolutnu maksimalnu temperaturu višu od 30 °C. To su april, maj, juni, avgust, septembar i oktobar.

Najnižu apsolutnu vrijednost temperature zraka ima januar (-25,4 °C), a još sedam mjeseci ima apsolutnu minimalnu temperaturu ispod 0 °C. To su februar, mart, april, septembar, oktobar, novembar i decembar.

Tabela 4.  Srednji broj dana sa mrazom u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Srednji broj dana s mrazom    (T≤0°C)	26,4	19,9	12,1	1,7	-	-	-	-	0,1	1,7	9,2	20,8	92

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Mjesec sa najvećim brojem mraznih dana je januar, sa 26,4 dana. Prosječno prvi dan sa pojavom mraza je 1. novembar, a prosječno posljednji dan sa pojavom mraza je 11. april.

Tabela 5.  Godišnji tok relativne vlažnosti zraka u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (u %)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Srednja relativna vlažnost zraka (%)	88	87	85	81	80	80	77	79	82	86	88	89	84

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Prosječna relativna vlažnost zraka u Višegradu u periodu 1961-1990. god.iznosi 84 %.

Vrijednosti  relativne vlažnosti postepeno opadaju od zimskog perioda (88 %), ka ljetnom periodu u kojem se javljaju najniže vrijednosti (78,7 %). U periodu jeseni prosječna relativna vlažnost zraka iznosi 85,3 % i veća je u odnosu na proljetni period kada iznosi 82 %.

 

Na osnovu podataka iz tabele može se zaključiti da je godišnja raspodjela relativne vlažnosti obrnuta od raspodjele temperatura, što znači da je godišnja raspodjela relativne vlažnosti na ovom području kontinentalnog tipa. 

Tabela 6.  Srednja mjesečna oblačnost u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (desetina)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Srednja oblačnost (desetina)	6,8	5,9	5,4	5,5	5,3	5,3	4,1	4,3	4,9	5,3	6,9	7,6	5,6

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Srednja godišnja oblačnost u Višegradu iznosi 56 %. Najveću oblačnost ima zimski period 68 %. U ostalim godišnjim dobima oblačnost je manja i u proljeće iznosi 54 %, a u jesen 57 %, dok je u ljetnom periodu najmanja i iznosi 46 %.

Ovo se objašnjava povećanom stratusnom oblačnosti tokom zime, što je posljedica anticiklonskog djelovanja. 

Tabela 7.  Godišnji tok visine padavina u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (u mm)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Suma padavina	49	42	41	57	72	81	79	63	59	60	74	60	738

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Prosječna godišnja količina padavina u Višegradu u periodu 1961-1990. god. iznosi 738 mm. Najveća količina padavina izluči se u ljetnom periodu i iznosi 223 mm. Jesen ima prosječnu količinu padavina od 193 mm, dok se u proljeće prosječno izluči 170 mm. Najmanja količina padavina izluči se u zimskom periodu i iznosi 151 mm.

Tabela 8. Količina padavina po godišnjim dobima u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (u mm)

God. doba	Zima	Proljeće	Ljeto	Jesen
Suma padavina	151	170	223	193

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Najmanja količina padavina izluči se u mjesecu martu, i iznosi 41 mm, dok se drugi minimum padavina javlja u februaru i iznosi 42 mm. Mjesec sa najvećom količinom padavina je juni u kojem se prosječno izluči 81 mm, a drugi maksimum se javlja u julu i iznosi 79 mm, na osnovu čega se može zaključiti da se količina padavina na ovom području razlikuje od stepena oblačnosti i pripada statičkom ili inverznom tipu padavina.

„Inverzni tip padavina najčešće je razvijen u kontinentalnim prostorima, u kojima se maksimalna oblačnost javlja u hladnijem dijelu godine, a maksimum padavina, tokom toplijeg perioda. Zimska naoblaka nad unutrašnjim kontinentalnim dijelovima povezana je sa stratusnim oblacima, dok se ljetne padavine izlučuju iz kumulusne oblačnosti. Padavine iz kumulusne oblačnosti su kratkotrajne, ali intenzivne.” 

Tabela 9.  Srednji broj dana sa snježnim pokrivačem u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
Srednji broj dana sa snježnim pokrivačem ≥ 10 cm	6,3	3,7	-	-	-	-	-	-	-	-	0,5	3,2	14
Srednji broj dana sa snježnim pokrivačem ≥ 30 cm	1,5	0,5	-	-	-	-	-	-	-	-	-	0,4	2
Srednji broj dana sa snježnim pokrivačem ≥ 50 cm	0,5	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	1

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Od visine snježnog pokrivača ovisi i dužina njegovog zadržavanja. Snijeg visine 10 cm i više zadržava se u prosjeku 14 dana godišnje, a najviše u januaru 6,3 dana.

Maksimalna visina snježnog pokrivača javlja se u januaru i iznosi 62 cm, te u februaru 46 cm.

Tabela 10.  Maksimalna visina snježnog pokrivača u Višegradu u periodu od 1961. do 1990. godine (cm)

Mjesec	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Max. god.
Maks.visina snježnog pokrivača (cm)	62	46	13	-	-	-	-	-	-	-	26	36	62

(Izvor: Statistički bilteni FHMZ Sarajevo)

Grafikon 2.  Klimadijagram Višegrada u periodu od 1961. do 1990. godine

 

Istočni dijelovi područja Žepe, neposredno uz kanjon rijeke Drine, na nižim nadmorskim visinama, imaju odlike umjerenokontinentalne klime sa toplim ljetima i umjereno hladnim zimama. Viša područja u sjevernim, zapadnim i južnim dijelovima područja Žepe odlikuju se njenom pretplaninskom varijantom. Najviši dijelovi planina Devetak i Javor imaju obilježja planinske klime.

Prema Kepenovoj klasifikaciji klimata Žepa je  područje umjereno tople vlažne klime sa toplim ljetom (Cfb) i umjereno tople vlažne klime sa svježim ljetom (Cfc).

Cfb klimat je rasprostranjen u dolinama Drine i Žepe, i odlikuje se ravnomjernom količinom padavina tokom godine i toplim ljetom sa temperaturom najtoplijeg mjeseca 20,4 °C, a čak sedam mjeseci imaju temperaturu iznad 10 °C, a po definiciji Cfb klimat ima temperaturu najtoplijeg mjeseca ispod 22°C, a najmanje četiri mjeseca imaju temperaturu iznad 10°C. 

Cfc klimat po definiciji se odlikuje ravnomjernom količinom padavina tokom godine i svježim ljetom, pri čemu 1-4 mjeseca imaju prosječnu temperaturu iznad 10°C, a najhladniji mjesec nižu od -3°C.

Ako se uzme u obzir da je meteorološka stanica Višegrad smještena na 340 metara nadmorske visine, a da temperature zraka na svakih 100 metara visine opadaju prosječno za 0,56°C, onda se može reći da je Cfc klimat zastupljen na područjima iznad izohipse od 700 metara, a to su područja Ratka i Međeđaka, sela Laze, Borovac i Purtići te planine Javor, Sijemač, Devetak i Bokšanica.